Gosende
Vilar
Ramil
O Outeiro
O Outeiro
Marantes
Vila Fernández
Cortes
A Rúa Travesa
A Torre
Lameira
Agualada
MARANTES
A 14 km ao norte do núcleo urbano atopamos a parroquia de Marantes limitando ao Sur con A Enfesta, ao Oeste con Nemenzo e ao Leste con A Barciela. Polo Norte, toca co Concello de Oroso.
Incorpórase ao Concello de Santiago no ano 1962, pertencendo á desaparecida Enfesta, xunto coas parroquias de San Xoán de Fecha, Santa Cristina de Fecha, Grixoa, Verdía, Busto, Nemenzo, Enfesta, Barciela, Cesar, Carballal e Sabugueira. .
A nivel relixioso, pertence ao Arciprestazgo de Bama e á diócese de Santiago.
San Vicente de Marantes ocupa unha superficie de 6,38 km2 e un perímetro de 11,95 km que se divide entre as aldeas de Agualada, Cortos, Gosende, A Lameira, Marantes, O Outeiro, Ramil, Rúa Travesa, A Torre, Vila Fernández e Vilar. Conta con dous campos para a festa, o de Marantes con 3.875 m2 e Agualada con 2.378 m2.
Bañada polo río Tambre, a súa altitude media rolda os 200 m e, como o resto do concello, uns 260 m a nivel do mar.
Segundo os datos do INE en 2021, Marantes ten unha poboación de 377 habitantes, dos cales 194 son mulleres e 183 homes. A poboación concéntrase na aldea da Rúa Travesa, aínda que só hai 8 veciños no Outeiro.
Comunica co núcleo urbano pola estrada N-550 La Coruña – Tui, e a estrada Santiago-A Coruña cruza o termo.
Distancias de San Vicente de Marantes á Catedral:
| 1907 | El Eco de Santiago | Suscripción para el Vía-Crucis al Pedroso del Sr. Cura de Marantes y sus feligreses. |
| 1916 | El Eco de Santiago | La Fiesta del Árbol en el Ayuntamiento de Enfesta. Constituída en dicho Ayuntamiento la Junta para la fiesta del árbol se señaló el domingo último para realizarla lo que, en efecto, tuvo lugar con gran solemnidad. A las diez de la mañana se celebró misa cantada en la capilla de Nuestra Señora de la Agualada limítrofe con la carretera de La Coruña a Pontevedra, asistiendo la banda de música de Arca y concurriendo a ella los, casi cuatrocientos, niños y niñas de las escuelas nacionales de dicho término municipal con sus respectivos maestros y maestras. Terminada la misa solemne en la que el señor Curros, párroco de Enfesta e individuo de la Junta formada para la fiesta del árbol, se dirigió a todos exponiendo la importancia de la plantación que iba a efectuarse e inculcando a los niños el respeto y cariño que debían guardar al árbol. Seguidamente se dirigieron los niños con sus maestros y maestras a la casa del Ayuntamiento donde estaban los plátanos que fueron objeto de la plantación que hicieron los niños y niñas. |
| 1917 | El Eco de Santiago | Conferencia del ingeniero Sr. D. Luis Harguindey Pérez autor del proyecto del tranvía eléctrico de Santiago A Coruña, por resultar más económica su realización que el ferrocarril a vapor. Estudió las ventajas e inconvenientes del Ferrocarril eléctrico con explanación propia; Tranvía eléctrico con explanación propia; Tranvía eléctrico por la carretera y Tranvía eléctrico mixto y dió como preferible el último, con explanación propia, por la carretera y con algunas obras fuera de ella. Hizo luego una explicación del trazado de su proyecto, que comienza en Santiago con la subida de las ruedas de 6,90 por 100 y una curva que tendría un desarrollo amplio en la plazuela de San Roque, donde podría construirse un apartadero. De allí por la Sionlla, Agualada, Sigüeiro, Oroso, Santa Cruz de Montaos, Guindibó, Ordenes, Leira, Ardemil, Mesón del Viento y el Canedo, no hay novedad. La carretera es magnífica y las pendientes suaves. Las curvas sólo pueden influir algo en la velocidad. Se conforma con 400 viajeros diarios y con 40 toneladas de carga. Las tarifas serían de 7,80 pesetas en primera clase y de 5,20 en segunda: a 12 y 8 céntimos el kilómetro respectivamente. A la tonelada de mercancía le asigna un precio de 15 pesetas. |
| 1942 | El Compostelano | A siete kilómetros de Santiago a la orilla de la carretera de la Coruña, se arrienda una magnífica casa de planta alta, propia para veraneo, con amplias y ventiladas habitaciones y una buena cocina. Dicha casa está situada en el lugar de Marantes, ayuntamiento de Enfesta, unida a la Casa Escuela y se encuentra circundada de varios árboles y maravillosos campos. |
O patrimonio de Marantes esténdese por todo o seu territorio, boa parte do mesmo está protexido e localizado polo PXOM (Plan Xeral de Ordenación Municipal). Pódese dividir en monumentos relixiosos e civís.
Entre os primeiros destaca o conxunto parroquial composto pola igrexa e o cruceiro de pedra.
A igrexa parroquial de San Vicente de Marantes, de estilo barroco, érguese de pranta rectangular con sancristía anexa. O campanario presenta dous buratos e está cuberto cunha forma triangular que se coroa cunha cruz. A porta é con lintel e moldurada, sobre ela hai unha pequena ventá cadrada tamén moldurada.
Ao lado está o cemiterio anexo e xusto diante hai unha carballeira. En 1572, o escultor santiagués Francisco das Moas contratou a realización do retablo maior da igrexa.
Fóra do recinto da igrexa pero nas súas proximidades está o Cruceiro da Igrexa de San Vicente de Marantes. De tipo cruz, érguese sobre tres chanzos rectangulares e unha mesa separada. O seu varal é liso e culmina nunha cruz de pedra rematada cunha flor de lis.
Ademáis deste templo, hai na Agualada unha igrexa de estilo románico, a Capela de Nosa Señora das Angustias, construída no século XII e reformada a principios do XVI.
O patrimonio civil está formado por elementos do patrimonio histórico, sobre todo de época prehistórica, que van acompañados de elementos de aspecto máis habitual como muíños e pontes.
O Castro de Marantes, da Idade do Bronce, non presenta estruturas visibles en superficie, senón que é unha zona onde se atopan dispersos materiais arqueolóxicos. Cuns 200 m de longo e uns 100 de ancho, foi o fogar de fragmentos de cerámica decorados e unha arga trapezoidal pulida atopada en 1986.
Tamén na zona atópase o Castro “O Cargadoiro” situado en abril de 1985. Destaca por conter múltiples restos cerámicos, así como unha lámina e un nódulo de sílex sen tallar.
En marzo de 1986 estableceuse a zona de intervención, dividiuse en dous sectores coa realización de sete calas (cinco e máis dúas). Isto permitiu recuperar diversos materiais cerámicos e líticos e, en xeral, permitiu avanzar na ampliación que se prevé como depósito. En 1997 localizáronse novos materiais na superficie. Documéntanse 27 estruturas diferentes, entre fosas, elementos lineais, posibles buratos de poste e algún posible fondo de cabana, atribuíbles á Prehistoria recente. Esta actuación permitiu a recuperación de abundantes materiais arqueolóxicos, na súa maioría da Idade do Bronce.
| ENTIDAD,C,250 | Lonxitude | Latitude |
| Conxunto Parroquial de San Vicente de Marantes | 42.9570 | -8.4659 |
| Igrexa Parroquial de San Vicente de Marantes | 42.9573 | -8.4648 |
| Igrexa da Agualada (Marantes) | 42.9378 | -8.4644 |
| Cruceiro no conxunto parroquial de Marantes | 42.9567 | -8.4644 |
| Cruceiro no conxunto da Igrexa de Agualada (Marantes) | 42.9384 | -8.4698 |
| Ramil | 42.9585 | -8.4699 |
| O Cargadoiro (Vilar) | 42.9657 | -8.4646 |
| O Castro (Outeiro) | 42.9538 | -8.4703 |
| Castro de Marantes | 42.9565 | -8.4673 |
Na Capela da Nosa Señora das Dores pódese ver a figura de dous leóns que parecen gardar a entrada do templo. Éstes rompen cos motivos tradicionais da arte medieval galega, e parecen estar directamente relacionados cos escultores que traballaron no Pórtico da Gloria.
Asociación de veciños “Rego das Pedras ”
(Lugar de Cortos – Marantes 15884)
LUZ ELÉCTRICA EN ARÍNS
No Monte de Godos de San Martiño de Aríns, entre a vexetación do regato, os restos dunha pequena fábrica de luz que iluminaba a parroquia antes que o fixera o alumeado público municipal.
A principios do século XX, a electricidade chegou á zona urbana de Santiago, pero en moitas zonas rurais atrasouse. É o caso da parroquia de San Martiño de Aríns, na que o enxeño e a iniciativa dos veciños de tres aldeas: A Pena, Sanxuás e Lobio reuniunos para aproveitar a auga do Regato de Aríns. e construír un encoro co obxectivo de crear unha pequena central hidroeléctrica de baixa potencia. En 1966 levantaron un edificio de pedra que albergaba unha turbina que, aproveitando a forza motriz da auga, xeraba electricidade.
A coordinación e a planificación foi fundamental porque todos os días no verán era necesario abrir e pechar a cancela do encoro e activar o motor.
O encoro, duns 5 metros de profundidade, tamén serviu para que os nenos aprendan a nadar suxeitos cunha corda á cintura.
Nesta mesma parroquia e no mesmo regato, nunha zona máis baixa do seu curso, atópase o muíño particular de Baluja (A Cacharela), destinado á subministración de enerxía eléctrica a esta familia. Este proxecto é anterior e foi elaborado grazas á iniciativa dun emigrante retornado das Américas, que achegou a idea e os recursos económicos para poñelo en marcha.
Molino de Baluja. Sobre a porta conservanse as abrazadeiras que suxeitaban os postes de madeira que levaban a luz eléctrica.
Lugar onde estaba colocada a turbina dentro do muiño de Baluja.
A FÁBRICA DA LUZ DE FECHA E FOUCELLAS
Unha cova próxima á Central Eléctrica de San Xoán de Fecha serviu de agocho para Benigno Andrade García “Foucellas”, un dos guerrilleiros máis famoso da resistencia antifranquista en Galicia.
Seguindo o curso do río Tambre dende Ponte Albar pola marxe esquerda desfrutamos dunha flora e orografía espectaculares, incluíndo unha pequena fervenza ata chegar a onde está situada a fábrica da luz en Fecha, limitando co Concello de Trazo.
En 1895 Miguel Bruzos, veciño da zona solicitou o permiso para construír unha pequena central de xeración de electricidade de oito metros cúbicos. En 1991 pasou a ser propiedade de Fenosa e foise ampliando ata os 12.482.362 quilovatios hora ano en 2020, xa con Naturgy como propietaria.
Pero este fermoso enclave cobra tamén relevancia histórica por servir de agocho ao célebre guerrilleiro antifranquista Benigno Andrade García (1908-1952), máis coñecido por “Foucellas”, alcume derivado da súa aldea de orixe “As Foucellas” na parroquia de Cabrui (concello de Mesía).
Foucellas, para algúns heroe, para outros bandoleiro, rematou sendo detido e condenado a morte o 7 de agosto de 1952. Pero antes deste tráxico final, Foucellas estivo dezaseis anos fuxindo e agochándose no monte, burlando a represión franquista e é aquí onde cobra protagonismo a minicentral de Fecha.
A historia contada por Carmen García, veciña da zona e filla do encargado da minicentral que se criou na Fábrica da luz recolle a existencia na marxe dereita do río, disimulada entre as rochas, da Cova das Ovellas, tamén coñecida como Cova de Foucellas en referencia a Benigno García. Antes de servir de acubillo para guerrilleiros, ese monte onde está a cova era un refuxio para as ovellas, por iso os veciños lle chamaban “Monte da Corte das Ovellas”.
O pai de Carmen, que casualmente tamén se apelidaba García, levaba o control da minicentral naquela época. Así, cada vez que a Garda Civil chegaba á Fábrica da luz buscando ao guerrilleiro pois foran informados da súa presenza na zona, o seu pai contestáballes: “claro que hai un García por aquí, eu son García”, axudando así ao guerrilleiro para manterse oculto. Ademais do pai de Carmen, tamén os veciños, especialmente as mulleres da zona, lle proporcionaban comida e axuda en todo o que precisase.
A particularidade da cova radica en que desde alí divisábase a casa de tres plantas do encargado da minicentral e, desde o balcón da mesma, tamén eran visibles os sinais luminosos que se intercambiaban cos guerrilleiros que estaban na cova. Por iso, cando a Garda Civil se presentaba alí, ben sexa preguntando polo guerrilleiro, ou ben quedándose a durmir (na época non había na zona outra pousada onde pasar a noite), o pai de Carmen acendía todas as luces da casa, para que na cova soubesen cal era a situación – “Alí a luz era barata”- coméntanos con ironía Carmen García aos seus 93 anos de sabedoría.
Agradecemos a súa colaboración narrándonos a historia e facilitándonos as fotos de 1961 da minicentral que segue en pé, e da casa do encargado que neste momento xa non existe.