Superficie
9.92 km2
e un perímetro de 19.69 km
Poboación
Segundo o INE en 2021
998 habitantes
Distancia á Catedral
En coche: 6 kms – 12 minutos
Camiñando: 4,9 kms – 1 hora
Festas
Santa María (Agosto)
Santa Lucía (Abril)
San Roque e o Carme (Agosto)
Codesedas
Correxíns
A Fontecova
Marmancou
As Moas de Abaixo
As Moas de Arriba
Piñor
A Portela
Vrins
Xulacasa
FIGUEIRAS
A Cova
Folgoso
Situación
A uns 6 km ao Oeste da cidade, limitando polo Norte co Concello de Ames e coa parroquia de Fecha, polo Oeste con Villestro, polo Sur con Laraño e polo Leste A Peregrina, Vista Alegre e San Paio, é a parroquia de Santa Maria de Figueiras.
Desde 1835 formaría parte do Concello de Conjo xunto coas parroquias de Conxo, Aríns, Villestro, Laraño, O Eixo e Marrozos, que forman parte do coñecido como Xiro da Rocha. No ano 1925 todos eles foron incorporados ao Concello de Santiago e tamén pasaron a formar parte do Arciprestazgo de Xiro da Rocha, dependente da diócese de Santiago.
Cunha extensión de 9,92 km2 cun perímetro de 19,69 km, divídese nas aldeas de Codesedas, Correxíns, A Cova, Folgoso, A Fontecova, Marmancou, As Moas de Abaixo, As Moas de Arriba, Piñor, A Portela. , Vrins e Xulacasa.
A nivel hidro-orográfico, conta coa presenza dos regos Figueiras, Cova e Fontecova –todos eles afluentes do Sarela– e os montes de Fontecova, O Pedroso e Portodoxo, de entre 400 e 500 m. Mantén a altitude media do resto do concello de 260 m sobre o nivel do mar.
Figueiras aglutina a 998 habitantes, 503 mulleres e 495 homes, segundo os datos do INE de 2021. A maior concentración atópase na aldea de Codesedas e a máis despoboada é A Fontecova con apenas 3 veciños.
O camiño máis rápido para chegar é a través da estrada DP-7803 que une a cidade con Figueiras.
Distancias de Santa María de Figueiras á Catedral:
- Coche: 6 km – 12 minutos
- Camiñando: 4,9 km – 1 hora
- Bicicleta: 4,9 km – 23 minutos
Hemeroteca
| 1898 | El Eco de Santiago | De paso para sus posesiones de Figueiras ha llegado a Santiago la Excma. Señora doña Josefa Ceruelo viuda de Calderón(Pedro Calderón de la Barca Herce Collantes, elegido diputado por el disttrito de Ordes desde 1858, en las que fueron constituyentes de 1869 y en las elecciones siguientes hasta 1883. Fue senador por la Real Sociedad Económica de Amigos do País de Santiago desde 1884 hasta 1891) acompañada de su distinguida familia. |
| 1902 | El Eco de Santiago | Se encuentra en Santiago el ingeniero jefe de las minas de Arca que viene con objeto de preparar los trabajos para la exploración de una mina de Estaño, que se descubrió en el lugar de Julacasa, parroquia de Santa María de Figueiras inmediata a la falda del monte Pedroso. |
| 1913 | El Eco de Santiago | Los socios de la agrícola de Figueiras, Villestro y Laraño, fueron en manifestación a Santiago. El objeto de la manifestación era pedir la anexión a Santiago del ayuntamiento de Conjo. |
| 1919 | El Eco de Santiago | Fiesta escolar en la parroquia de Figueiras. Los profesores de primera enseñanza dieron lecciones prácticas de lo que ofrece la naturaleza de Botánica, Geografía y Mineralogía. Se detuvieron en un otero que, da indicios a creer que allí moraron nuestros remotos antecesores los celtas, donde recibieron provechosas explicaciones de historia patria, sirviéndoles en el mismo sitio una comida opípara. |
| 1937 | El Compostelano | Jesusa R.Corredoyra, recaudó entre los alumnos de la escuela que tan celosamente regenta en Julacasa (Santa María de Figueiras), la cantidad necesaria para remitir a nuestros soldados del frente de Asturias una damajuana conteniendo muchos litros de aguardiente del Rivero. |
| 1937 | El Compostelano | D. Eduardo Lence-Santar y Guitián escribió Folklore d’as terras de Mondoñedo, Santiago y Sarria. En el que se recoge todo cuanto de notable y curioso encierra el folklore de dichas comarcas. En la tierra de Santiago recogió en mayo de 1906 una extensa regueifa, en la parroquia Figueiras. |
| 1937 | El Compostelano | Se autoriza al contratista de la obra de pavimentación de la calle de la Azabachería para que utilice en ella piedra de la cantera de Lampay, en cuanto sea necesario para suplir el retraso con que la cantera de Figueiras le suministra la piedra necesaria. |
| 1939 | El Compostelano | Artículo sobre folklore gallego. As gaitas y os gaiteiros. |
| 1941 | El Compostelano | En la iglesia parroquial de Santa María de Figueiras hicieronse por suscripción entre los vecinos las obras de reparación del coro. |
Patrimonio e que ver
Figueiras reúne un amplo patrimonio repartido pola súa extensión, boa parte do mesmo protexido e situado polo PXOM (Plan Xeral de Ordenación Municipal). Pódese dividir en monumentos relixiosos e civís.
No plano relixioso, destaca a existencia da igrexa parroquial de Santa María de Figueiras construída no século XII. De traza románica, sufriu reformas ao longo do tempo, sobre todo ampliacións. De nave rectangular, ten cuberta a dúas augas e tella do país, con pináculos nas esquinas. Cornisa con ménsula en toda a lonxitude dos penales esculpidas con formas zoomórficas, rosetas e motivos vexetais.
A fachada barroca do século XVIII é case lisa e revocada de branco. A porta, cun lintel con ás, está coroada cunha fornela cunha figura medieval da Virxe co Neno. Destaca a existencia dun gran campanario dobre con arcos de medio punto, rematado en pináculos nas esquinas e na parte superior un sinxelo cruceiro.
As obras realizadas recentemente (1978) na igrexa, descubriron a existencia de pinturas murais ao retirar os retablos pegados aos muros norte e sur da nave, nun lugar próximo ao presbiterio. Pronto comprobouse que aínda se atopaban baixo a cal que cubría os muros agás nas zonas correspondentes aos norte e sur da nave, xa derrubados. Podemos falar de tres capas de pintura. A máis primitiva, na parte norte do arco principal, só é visible nun pequeno fragmento de 40×40 cm, oculto pola pedra caliza e o púlpito. Mostra a parte inferior de dous corpos enfrontados, de pé e ricamente vestidos; tamén se observa a man esquerda dun deles. A composición parece sinxela: probablemente serían dous personaxes, quizais relixiosos, enfrontados.
A presenza de pinturas do mesmo estilo baixo outras escenas posteriores, datadas no século XVI, fai pensar que esta capa se estendeu polo resto da igrexa. Esta capa de frescos máis antiga data do ano 1500, xa que a principios do século XVI observamos unha forma similar de pintar noutros artistas, como os autores dos frescos de Cuiñas e Paderne, datados en 1503.
A segunda capa ten dúas temáticas situadas no muro sur da nave (a flaxelación), e outra no norte (San Sebastián e o arqueiro). Desde a Flaxelación (180×180 cm) só se pode albiscar un secuaz en posición frontal e de pé. Levanta o brazo esquerdo para golpear a Cristo, á súa dereita, coa lacra que leva na man. Os dous personaxes da escena San Sebastián e o arqueiro (70×110 cm) aparecen de pé. O Santo, atado a unha árbore e asaeteado en varios lugares, distínguese pola súa cabeza. Só é visible a parte superior da narración, xa que a parte inferior está totalmente cuberta de cal.
Na segunda capa, datada en torno a 1540, as bandas ornamentais utilizadas con frecuencia no gótico aínda non foron totalmente abandonadas. Os tipos de vestimenta son propios de finais do século XV e principios do XVI, pero a caracterización idealizadora do rostro de San Sebastián apunta a unha cronoloxía máis avanzada. Dentro do recinto da igrexa hai un Cruceiro (séculos XVI-XVIII) de tipo crucifixo. Consta dun pedestal con tres chanzos cuadrangulares e unha base sobre a que se levanta o varal octogonal que remata no capitel moldurado do que parte unha cruz coas figuras da Paixón. Ten unha mesa de pedra na parte baixa incrustada na plataforma que serviría para poñer os cadaleitos ou facer un altar.
Nesta parroquia hai parte do Vía Crucis do Pedroso (1667) de alí a existencia de tantos cruceiros de pouco valor artístico. En concreto, trátase do Via Crucis franciscano que leva ao alto do Pedroso e segue o percorrido da tradicional peregrinación de San Francisco de Asís de 1215.
En canto ao patrimonio civil, concéntrase en elementos do patrimonio público como muíños e pontes, ademais dos de forte relevancia histórica como os castros.
O Forte de Marmancou, da Idade do Bronce. Está formado por un pequeno recinto circular definido por terrapléns escarpados (45%) e cun desnivel de 10 metros. Baixo o recinto anterior e rodeándoo, hai unha primeira liña defensiva exterior formada por un terraplén de forte pendente (50%) e un desnivel de 4 a 8 metros. Nos sectores leste, sur e oeste do castro, esta liña defensiva érguese entre 15 e 30 metros ata a croa do castro, dando lugar a unha terraza. Nalgunhas zonas, fronte a este terraplén, hai outro pequeno que forma unha terceira liña de defensa. As dimensións interiores do recinto superior alcanzan os 30 metros mentres que as do conxunto roldan os 148 metros na mesma dirección. Nos seus arredores atopáronse restos de cerámica castrexa, “terra sigillata” (terra (ou cerámica) selada ou que recibiu selo ou estampilla) e vidro romano.
O Castro de Piñor, tamén da Idade do Bronce, está situado nun espolón da montaña ao noroeste de Piñor e a 250 metros de altitude. Está rodeado de pendentes moi pronunciadas polo lado sur, que lle dotarían de boas defensas naturais, sumando as creadas polos dous regatos que a cruzan.Ten dúas defensas ante o parapeto principal duns 5 metros de altura que defende a coroa circular do recinto. O parapeto máis próximo rodea unha superficie en forma de media lúa, fronte á entrada, cuxos extremos rematarían no principal, alcanzando os 25 metros na parte máis ancha. A coroa ou recinto central mide uns 70 metros de diámetro.
O curtidoiro Zanca foi fundado en 1835 polo fabricante de velas alemán Juan Pedro Hartman ou Arteman. A fábrica, de pequenas dimensións, está construída na beira do rego de Fontecova, xunto á súa propia casa. Conta con catro bancos que se corresponden cos distintos procesos de tratamento do coiro. En 1855 sabemos que foi alugada a un mestre vasco-francés chamado Antonio Elisagaray, que tamén tiña o arrendamento do Curtidoiro de Vilares. Tras a súa marcha, cae no abandono ata hoxe que se construíu unha casa sobre os seus restos.
Elementos patrimoniais catalogados
| ENTIDAD,C,250 | Lonxitude | Latitude |
| Conxunto Parroquial de Santa Maria de Figueiras | 42.8977 | -8.5860 |
| Igrexa Parroquial de Santa María de Figueiras | 42.8978 | -8.5857 |
| Cruceiro no conxunto parroquial de Figueiras | 42.8977 | -8.5859 |
| Vía Crucis do Pedroso (Figueiras) | 42.8982 | -8.5650 |
| Cruceiro do monte Pedroso | 42.8943 | -8.5756 |
| Ponte en Barcia (Figueiras) | 42.8735 | -8.5858 |
| Cruceiro de A Portela de Figueiras | 42.9226 | -8.5859 |
| Cruceiro de Fontecova | 42.9060 | -8.5742 |
| Cruceiro de Vrins | 42.9131 | -8.5839 |
| Casa Rectoral de Figueiras | 42.8982 | -8.5859 |
| Curtidoría da Zanca | 42.8791 | -8.5783 |
| Folgoso (Figueiras) | 42.8951 | -8.5898 |
| Conxunto en Marmancou (Figueiras) | 42.8870 | -8.5898 |
| Muíño en Xulacasa (Figueiras) | 42.8870 | -8.5774 |
| Muíño en Moas de Arriba (Figueiras) | 42.8836 | -8.5782 |
| Muíño en Moas de Abaixo (Figueiras) | 42.8757 | -8.5821 |
| Muíño en Barcia (Figueiras) | 42.8736 | -8.5855 |
| Muíño en Correxíns (Figueiras) | 42.8909 | -85734 |
| Muíño en Barcia (Figueiras) | 42.8735 | -8.5871 |
| Castro Figueiras / Castro Marmancou (Codesedas) | 42.8862 | -8.5852 |
| Castro Piñor | 42.9141 | -8.6091 |
| As Pedreiras (Marmarcou) | 42.8880 | -8.5798 |
| Petroglifo de Codesedas (Codesedas) | 42.8873 | -8.5863 |
| Petroglifo do Monte de Correxíns (Correxíns) | 42.8921 | -8.5747 |
| Petroglifo do Monte Pedroso (Monte Pedroso) | 42.8973 | -8.5660 |
| Petroglifo do Campo (Folgoso) | 42.8957 | -8.5928 |
| Mámoa nº 1 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9101 | -8.5832 |
| Mámoa nº 2 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9110 | -8.5854 |
| Mámoa nº 3 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9089 | -8.5879 |
| Mámoa nº 4 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9079 | -8.5888 |
| Mámoa nº 5 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9051 | -8.5929 |
| Mámoa nº 6 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9035 | -8.5954 |
| Mámoa nº 7 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9135 | -8.5876 |
| Mámoa nº 8 das Chans de Figueiras (Vrins) | 42.9098 | -8.5848 |
Sabías que…?
Durante a peregrinación de Francisco de Asís a Santiago, en 1215, a tradición di que foi aloxado por un humilde carboeiro, chamado Cotolai, e que de noite saía a rezar ás ladeiras do Pedroso.
Asociacións
Asociación de veciños “Nova Xeira” (Escola de Codesas s/n, 15898 )
Asociación de Veciños “Brañas da Portela” (C/ A Portela de Figueiras,1,15898)
Asociación de Veciños “Santa María de Figueiras” (Rúa do Vencello, 37, 15897)
