Superficie
16.03 km2
e un perímetro de 17.97 km
Poboación
Segundo o INE en 2021
976 habitantes
Distancia á Catedral
En coche: 12,1 kms – 20 minutos
Camiñando: 9,2 kms – 1 hora 55 minutos
Festas
Santa Lucía (Maio)
San Paio (Xuño)
A uns 12 km ao Leste da cidade atópase a parroquia de San Paio de Sabugueira. Limita ao Norte con Carballal, ao Oeste coas parroquias do Carballal, A Enfesta e Bando, respectivamente. Polo Leste linda cos concellos do Pino e Boqueixón.
Formou parte do Concello de Enfesta, xunto con San Xoán de Fecha, Santa Cristina de Fecha, Grixoa, Verdía, Busto, Nemenzo, Marantes, Barciela, Cesar, Carballal e Enfesta, ata 1962, cando se incorporou ó Concello de Santiago.
A nivel relixioso, pertence ao Arciprestazgo de Bama e á Diócese de Santiago.
A parroquia ten unha extensión de 16,03 km2 e un perímetro de 17,97 km que se divide nas aldeas de Albarde, Amarelle, Casais, A Castiñeira Grande, A Esquipa, A Lameira, A Lavacolla, Mourentán, Neiro, O Pontillón, A Praza , Requesende, San Paio, A Sionlla, Vilamaior, Xan Xordo, Noval e As Quenllas. O campo da festa Lavacolla esténdese por 943 m2.
Regada polo rego da Sionlla, rexistra a súa altitude máxima no aeroporto de Lavacolla con 360 m, mentres que o resto do territorio mantén unha media duns 300 m e 260 m a nivel do mar.
Segundo os datos do INE, en 2021 Sabugueira ten unha poboación de 976 habitantes, dos cales 516 son mulleres e 460 homes. Esta poboación concéntrase maioritariamente na aldea de Lavacolla, a diferenza de Lameira que non ten ningún habitante.
Está atravesado por dúas estradas, a N-634 de San Sebastián a Santiago de Compostela e a autovía Lugo-Santiago A-54.
Distancias desde San Paio de Sabugueira ata a Catedral:
1919 | El Eco de Santiago | Fiestas del Apóstol, premios del concurso de Ganado organizado por la Cámara Agrícola. Tercer premio en la categoría de Toros de raza pura gallega a un vecino de Sabugueira |
1937 | El Eco de Santiago | Solemne acto de la entronización de Nuestra Señora de Loreto, patrona del Arma de Aviación, en los locales del servicio del Aeropuerto Compostela y la bendición y colocación de la primera piedra del Faro del Apóstol, que en el centro de la monumental obra, alumbrará a los navegantes del aire. A efecto de asistir a la ceremonia y previamente invitados por los organizadores, reuniéronse a las diez y media en los salones de la Alcaldía, las autoridades, comisiones y representaciones de la ciudad y de las autoridades regionales, además del jefe nacional de aeronáutica y el Presidente de la diputación provincial de la Coruña. Poco más tarde de la hora indicada organizose una caravana automovilística que transportó a los invitados a la iglesia de San Pelayo de Sabugueira, en donde se verificó el santo sacrificio de la misa a la Virgen de Loreto. |
1937 | El Compostelano | Se celebrará en el aeropuerto el acto de colocar la primera piedra para erigir un monumento a la Virgen de Loreto, Patrona de la Aviación. Dirá la misa el párroco de San Pelayo de Sabugueira. Han sido invitados a la ceremonia el general director de Aeronáutica, el director jefe de la –Iberia- y el jefe de Prensa y Propaganda del Patronato Nacional de Turismo. Antes de finalizar el acto, espérase que llegue el trimotor correo de la –Iberia- y otros aparatos que evolucionarán sobre la ciudad. En el Aeropuerto se servirá un vino de honor a los invitados, que después almorzarán en el Hotel Compostela un banquete de plato único. La Federación Patronal y la Cámara de Comercio e Industria ruegan al comercio cierre sus establecimientos a las diez de la mañana hasta las tres y media de la tarde. El Patronato del Aeropuerto, obsequió a los obreros que en el campo trabajan con una comida y la empresa Castromil, puso como recuerdo del día , varios coches gratis a servicio del público. |
1941 | El Eco de Santiago | La sección del Arma de Aviación celebró la fiesta de su patrona la Virgen de Loreto. La misa solemne tuvo lugar en la iglesia de Sabugueira. A la tropa le fue servido un rancho extraordinario. |
O patrimonio de Sabugueira, protexido e localizado polo PXOM (Plan Xeral de Ordenación Municipal), está dividido en monumentos relixiosos e civís.
Entre os primeiros destaca o conxunto parroquial formado pola igrexa de San Paio e o cruceiro da zona.
A igrexa de San Paio de Sabugueira, de grandes dimensións, construída en deseño clasicista e rectangular dunha soa nave. Aséntase nun outeiro ao que se accede por unha ampla escalinata bordeada de árbores e ten anexo un cemiterio.
O interior presenta unha nave cuberta con bóveda de canón sostida por arcos transversais, que reforzan a bóveda, situada sobre pilastras adosadas ao muro. Os muros están encalados, agás os arcos, e a cornixa moldurada e as pilastras. Sobre a entrada, hai unha gran plataforma de madeira que se apoia sobre pequenas ménsulas de granito. O segundo tramo da nave ten unha porta lateral e un altar con fornela cunha imaxe en madeira de Santa Bárbara. No seguinte apartado preséntanse retablos neoclásicos na parede.
A fachada neoclásica de cachotería presenta unha porta alintelada flanqueada por dúas pilastras que sosteñen nos seus capiteis unha moldura redonda vertical. Sobre a porta, un oco semicircular con vidreiras. O frontis está rematado en triángulo, baleiro de decoración e co vértice roto para erguer o campanario de catro ocos, un tambor e unha pequena cúpula. As esquinas finais da cornixa teñen forma de fachos. Como no interior, os muros están encalados agás as pilastras, base e cornixa.
O conxunto complétase co Cruceiro da Igrexa de San Paio de tipo crucifixo sen plataforma, de pedestal cuadrangular moi moldurado e cunha gran escocia (moldura cóncava, composta por dúas curvas de distinto radio, sendo normalmente o arco inferior o un de maior tamaño). O varal é circular cun capitel toscano. A súa cruz é circular cunha talla de granito de Cristo.
O patrimonio complétase co de tipo secular que inclúe muíños, pombais, casas de interese e outros elementos de interese.
O palco de Música, construído no ano 1990, está situado preto da Igrexa de San Paio. De pranta dodecagonal, remata na parte frontal de forma redondeada cunhas escaleiras. Está aberta na parte frontal cunha cuberta que segue a mesma forma que a pranta, sendo descuberta na parte da escaleira.
O Curtidoiro de Lavacolla é representativo da industria da zona. Os edificios, situados á beira do río Sionlla, conservan a súa volumetría orixinal. A porta principal do recinto, con arco de pedra, está flanqueada por dous edificios, á dereita a Casa do Balcón, onde vivían os propietarios da fábrica, e detrás a Casa do Forno. Detrás, un dos almacéns da antiga curtiduría. No centro e ao fondo, o corpo principal da fábrica, moi transformado.
En 1801, o comerciante de coiro Gregorio Ambrós construíu unha pequena fábrica de curtidos en Lavacolla. En 1811 vendeuse a fábrica a un comerciante dos Ancares, Francisco Rodríguez Abella, quen decidiu investir na fábrica e ampliala, converténdoa nunha das maiores fábricas da comarca. Exportan os seus produtos a Andalucía e Madrid. O seu valor en 1849 é de 800.000 reais, o que explica a súa produtividade.
A principios do século XX, coa crise do sector, a fábrica foi pechada en 1910. Pouco despois, o local foi utilizado como explotación gandeira e almacén de fertilizantes e maquinaria agrícola.
Ao remate da Guerra Civil, o complexo serviu para albergar a uns dous mil presos políticos que traballaron desde 1940 na construción e ampliación do Aeroporto de Lavacolla, inaugurado en 1935.
Despois deste período, a fábrica foi vendida por partes. Na actualidade, unha parte está ocupada por vivendas e a outra, tras unha restauración acometida en 1983, foi destinada a hoteis e restaurantes.
ENTIDAD,C,250 | Lonxitude | Latitude |
Conxunto Parroquial de San Paio de Sabugueira (Lavacolla) | 42.8996 | -8.4464 |
Igrexa de San Paio de Sabugueira (Lavacolla) | 42.8998 | -8.4462 |
Igrexa de Santa Lucía de San Paio (Sabugueira) | 42.9090 | -8.4263 |
Igrexa de San Roque de Lavacolla (Sabugueira) | 42.9001 | -8.4502 |
Cruceiro no conxunto parroquial de Lavacolla (Sabugueira) | 42.8997 | -8.4470 |
Cruceiro A Praza | 42.8998 | -8.4494 |
Cruceiro de Noval | 42.9009 | -8.4287 |
Cruceiro de Pazo de Xan Xordo | 42.9015 | -8.4554 |
Cruceiro do Aeródromo Militar | 42.9008 | -8.4225 |
Pontella en Casais (Sabugueira) | 42.9043 | -8.4580 |
San Paio (Sabugueira) | 42.9092 | -8.4265 |
Casa en Lavacolla (Sabugueira) | 42.9001 | -8.4535 |
Conxunto en Casais (Sabugueira) | 42.9050 | -8.4572 |
Pazo de Xan Xordo (Sabugueira) | 42.9017 | -8.4554 |
Pombal en Lavacolla | 42.9055 | -8.4330 |
Muíño en Casais (Sabugueira) | 42.9044 | -8.4577 |
Restaurante San Paio (Lavacolla) | 42.9010 | -8.4481 |
A Medorra | 42.9016 | -8.4243 |
Castro de Lavacolla / Castro de Mendes (Vilamaior) | 42.8946 | -8.4450 |
Mámoa nº 1 de Sabugueira | 42.8899 | -8.4631 |
Mámoa nº 2 de Sabugueira | 42.8866 | -8.4509 |
O antigo aeroporto de Santiago foi construído por presos da Guerra Civil do campo de concentración de Lavacolla?
Asociación de veciños “Ruta Xacobea”
(Lugar da Lavacolla S/N -palco da música- 15820)